Składnica harcerska i sklep turystyczny. Woda Góry Las - WGL.pl
Po naszym obozowym rekonesansie historycznym na wyspę Brownsea wróćmy teraz na teren Polski z początków XX wieku, by zobaczyć, jak ruch skautowy przyjmował się u nas, przekształcając się w harcerstwo.
Pierwsze pogłoski o skautingu dotarły do Polski jesienią 1909 roku. Metody skautowe, opisane w artykułach informacyjnych o nowym angielskim ruchu wychowawczym, zwróciły uwagę działaczy organizacji młodzieżowych „Sokół” (o charakterze sportowo-patriotycznym), „Zarzewie” (profil wychowawczo-niepodległościowy) i „Eleusis” (grupa religijno-filozoficzna).
Razu pewnego spóźnił się Andrzej na zarzewiackie ćwiczenia. A ponieważ były to zajęcia konspiracyjnego wojskowego kursu dowódców, więc w konsekwencji raport karny.
Jest godzina szósta rano któregoś ze styczniowych dni 1910 r. – zwykła pora zbiórek wojskowych. Pośrodku sali stoi, starając się nadać swojej twarzy surowy wyraz, student politechniki, komendant kursu, Mieczysław Neugebauer. Naprzeciwko, w postawie „na baczność” – winowajca, usiłujący wobec raportu spędzić z twarzy uśmiech.
– Nie mogę tolerować takich wykroczeń – sucho mówi Neugebauer – zmuszony jestem wyznaczyć karę. Wiem, że posiadacie znajomość języka angielskiego, przydzielam wam więc karne tłumaczenie tej oto książki. Może ono być pomocą w Oddziałach Ćwiczebnych.
Andrzej bierze z rąk komendanta książkę, salutuje i wraca na miejsce. Po chwili spogląda na kartę tytułową, szukając autora i tytułu. Robert Baden-Powell, „Scouting for Boys”. Hm, autor jakiś nieznany. Pewnie ktoś nowy – myśli Małkowski. […]
Późnym wieczorem, leżąc na kanapie w swoim „domowym areszcie”, zaczyna Andrzej uważnie czytać książkę. Po godzinie jest nią pochłonięty. […] Na chwilę wstrzymuje oddech. Synteza! Walka o niepodległość Polski plus skauting – to synteza!
[A. Kamiński, Andrzej Małkowski, Warszawa 1983]
W marcu 1911 roku Andrzej Małkowski zorganizował we Lwowie pierwszy kurs skautowy. W czasie jego trwania powstał pierwszy patrol żeński, prowadzony przez Olgę Drahonowską (późniejszą żonę Małkowskiego). 21 maja utworzono we Lwowie Naczelnictwo Skautowe, a w dzień później wydano rozkaz o powołaniu trzech pierwszych drużyn: dwóch męskich i jednej żeńskiej. Stopniowo skauting ogarniał cały kraj, zyskując unikalną polską formę i przekształcając się w harcerstwo. Nadal był to ruch zgodny z ideami skautowymi, a wszelkie modyfikacje wobec brytyjskiego pierwowzoru wynikały z przystosowania do polskich realiów i nadawania charakteru narodowego, patriotycznego, niepodległościowego.
Wraz z rozwojem polskiego skautingu wprowadzano do organizacji coraz to nowe elementy. Z tamtych czasów – dokładnie z 1912 roku – pochodzi krzyż harcerski. Jego twórca, ksiądz Kazimierz Lutosławski, współpracował z uczestnikami konkursu na polską odznakę skautową; konkurs ogłosiła warszawska Naczelna Komenda na łamach pierwszego numeru pisma „Skaut”. To właśnie na krzyżu harcerskim po raz pierwszy pojawiła się lilijka, wzorowana na symbolu stworzonym przez Baden-Powella.
Drugie dziesięciolecie XX wieku to dla harcerstwa codzienna praca metodyczna, kształtowanie struktury organizacyjnej oraz klimatu, zwyczajów i zasad działania polskiego skautingu. Podstawę ideową stanowiło Prawo i Przyrzeczenie, mające formę bardzo podobną do angielskiego oryginału (i do wersji dzisiejszej, choć w międzyczasie funkcjonowało sporo różnych redakcji).
Skutki harcerskiego wychowania dały o sobie znać w bezpośredni sposób już kilka lat po wprowadzeniu go w życie. Wydarzeniem bez precedensu w dziejach światowego skautingu stał się udział harcerzy w walce zbrojnej podczas obrony Lwowa w listopadzie 1918 roku – kiedy to Ukraińcy wkroczyli do miasta w ramach dążeń do utworzenia swojego niepodległego państwa. Zwycięstwo obrońców, nazywanych Orlętami Lwowskimi, miało znaczenie przede wszystkim moralne i symboliczne, jednak równocześnie stanowiło dowód na wartość i przydatność ruchu harcerskiego. Wtedy też rozpoczął się właściwy proces indywidualizacji harcerstwa jako narodowego fenomenu polskiego.
W Lublinie trwał wówczas zjazd harcerski. W wyniku zjednoczenia wszystkich organizacji zaboru rosyjskiego utworzono Związek Harcerstwa Polskiego. Statut został przyjęty później, na I Walnym Zjeździe w 1921 roku. ZHP liczył już wtedy trzydzieści tysięcy osób.
Tymczasem do Polski zaczynał nadciągać socjalizm… Ciąg dalszy naszej opowieści nastąpi już wkrótce.
Artykuł jest częścią cyklu “Historia Harcerstwa” – zobacz wszystkie artykuły z tej serii:
Redaktor: Bernadeta Paczkowska
Instruktorka 76 Szczepu DH i GZ z Poznania. Magister filologii polskiej, krytyczka literacka. Mieszka z dwoma kotami, chyba że akurat łazi po lasach. Czyta, pisze, gra na gitarze, słucha rocka. Marzy o całorocznym obozie harcerskim. |
