Od 1 stycznia 2025 r. zaczęła obowiązywać Ustawa z dnia 5 grudnia 2024 r. o ochronie ludności i obronie cywilnej. Jest to istotny krok w kierunku uporządkowania „cywilnego wymiaru bezpieczeństwa” – obszaru, który często traktowany był po macoszemu, a który w sytuacjach kryzysowych staje się kluczowy. Poniżej przegląd najważniejszych nowych regulacji i kilka refleksji — co one oznaczają dla harcerzy, turystów i społeczności lokalnych.
Kluczowe zmiany: co reguluje nowa ustawa o oc?
Ustawa obejmuje wiele dziedzin – poniżej tylko najważniejsze obszary:
- określa zadania ochrony ludności i obrony cywilnej – co należy robić, by w sytuacjach zagrożeń chronić ludzi, mienie, infrastrukturę, kulturę i środowisko.
- wyznacza organy i podmioty, które będą realizować te zadania — zarówno na poziomie centralnym, wojewódzkim, powiatowym i lokalnym.
- wprowadza zasady planowania, wykrywania zagrożeń, powiadamiania, ostrzegania i alarmowania ludności
- definiuje standardy użytkowania, ewidencjonowania i techniczne warunki obiektów zbiorowej ochrony (np. schronów, ukryć)
- reguluje organizację obrony cywilnej, w tym powoływanie personelu do służby cywilnej (osoby, które w razie potrzeby wesprą działania ochronne)
- określa mechanizmy finansowania działań z zakresu ochrony ludności i obrony cywilnej.
Ponadto ustawa zawiera przepisy przejściowe i dostosowujące — np. o terminach, w których muszą zostać opracowane programy, czy ustanowione nowe struktury.
Całą ustawę możesz pobrać i przeczytać tutaj.
Co się zmienia — skutki praktyczne
Dla harcerzy, turystów, lokalnych społeczności — ustawa niesie ze sobą szereg implikacji, które warto znać:
- Lepsze ostrzeganie i komunikacja w sytuacji zagrożeń - Dzięki regulacjom dotyczącym systemów wykrywania i powiadamiania, obywatel będzie lepiej informowany o zagrożeniach — będzie to szczególnie przydatne podczas biwaków, wędrówek czy dłuższych wypraw
- Obiekty ochronne — schrony i miejsca ukrycia - Ustawa formalnie definiuje, co to jest schron oraz ukrycie, i jakie wymagania muszą spełniać te budowle ochronne. To ważne, bo w terenie — schrony leśne czy bunkry mogą być nieformalnie używane albo adaptowane przez społeczności lokalne — nowe przepisy wskazują, które budowle mogą być dopuszczone jako „obiekty zbiorowej ochrony”.
- Zaangażowanie lokalnych samorządów i społeczności - Ustawa nakłada na wójtów, burmistrzów, starostów obowiązki związane z ochroną ludności i obroną cywilną — co oznacza, że planowanie ochronne staje się sprawą także lokalną, nie tylko „centralną”. To też szansa — społeczności mogą mieć większy wpływ na to, jak buduje się lokalne systemy ostrzegania czy jakie obiekty ochronne powstają.
- Rola wolontariuszy i organizacji społecznych - Organizacje harcerskie to naturalny partner w działaniach edukacyjnych, szkoleniowych i ćwiczeniach związanych z ochroną ludności — ustawa przewiduje szkolenia i ćwiczenia właśnie dla tych, którzy mogą być zaangażowani w działania ochronne. Warto już dziś rozważać, jak harcerskie drużyny mogą włączyć się w lokalne plany, ćwiczenia i edukację obywatelską.
- Odpowiedzialność za obiekty ochrony - Właściciele, użytkownicy i zarządcy obiektów zbiorowej ochrony będą mieć obowiązki: utrzymanie, udostępnienie do użycia, spełnianie wymagań technicznych, reagowanie na nakazy modernizacji.
